به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شهرداری رفسنجان، با گسترش بی رویه شهرها و تمرکز مدیریت شهری در دولت و سایر نهادهای حکمرانی،میزان مشارکت و همیاری شهروندان به حداقل رسیده ، سطح اعتماد شهروندان به یکدیگر کاهش یافته و درهم ریختگی اجتماعی،فضای مناسبی برای رفتارهای ناهنجار و حتی بی هویت را ایجاد کرده است.در حال حاضر روابط شهری و توسعه شهرها دارای ویژگهایی نظیر جدایی و فاصله زیاد محل کار از محل سکونت، تقدم اتومبیل بر انسان و فاصله نسبتا زیاد دسترسی به مغازه ها،فروشگاهها و خدمات عمومی از محل سکونت می باشد.این ویژگیها باعث احساس بیگانگی،دلزدگی،سرخوردگی،بی تفاوتی،بی هویتی،فردگرایی خودخواهانه و رفتارهای پرخاشجویانه در میان شهروندان شده است.در واقع شهر بسان انسانی است که فقط به شرایط جسمی آن توجه می شود و جان و روحش نادیده انگاشته می شود.
در مدیریت شهری سالهای گذشته،رویکرد کالبد محور حاکم بوده است.در این رویکرد به عناصری نظیر همبستگی اجتماعی،احساس تعلق،صمیمیت،روابط یاریگرانه،حفظ خاطرات و میراث فرهنگی شهر و تسهیل دسترسی به خدمات عمومی وقعی گذاشته نمی شود.
در این نگاه تمام مناسبات بر مبنای عقل اقتصادی و محاسبات عقلانی تقلیل می یابد.در شهر کالبد محور،اشیاء و سازه ها با یکدیگر مرتبط اند و نه آدمیان.روابط آنها معنای انسانی و صمیمانه خود را از دست داده است و گویی این سازه ها هستند که با هم سخن می گویند و نه انسانهایی که آنها را آفریده اند.
مجموعه عوامل فوق به همراه رشد فزاینده ابعاد شهرنشینی موجب شده است که شهر و شهرسازی و برنامه ریزی و مدیریت شهری با چالشهای نوینی مواجه گردد چرا که گسترش ابعاد و تغییر در ماهیت مسائل شهری و پیچیدگی این مسائل ، باعث شده است که برای حل پایدار آنها،ابعاد و جنبه های مختلف مسئله را به صورت جامع در نظر داشته باشیم.یکی از راهکارهای حل مشکل ،محله محوری و توجه به سطوح پایین و ابعاد ملموس زندگی شهری است.در اصل برنامه ریزی و مدیریت شهری بایستی مبتنی بر خردترین واحد یعنی محله شکل بگیرد. در محله محوری تاکید بر نقش مشارکت مردم و اجتماعات محلی است و ویژگیهایی چون افزایش کنترل مردم بر معیشت و زندگی اجتماعی و روزمره، ارائه طرح ها و برنامه هایی که ارتباط و وابستگی بیشتری با نیازها وشرایط محیطی و اجتماعی محله دارند، مورد تاکید قرار گرفته و نگاه فرآیندی به برنامه ریزی ،مدیریت و … حاکم است.
در گذشته ، محله ها پایه های زندگی ارگانیک شهری به شمار می رفتند و هستی و حیات اجتماعی را قوام می بخشیدند. محله ها در زندگی شهری گذشته تنها مکان فیزیکی برای زندگی نبودند بلکه دارای ابعاد فرهنگی، اجتماعی و … نیز بودند. ابعادی که بر عناصری چون تعلق، همبستگی، هویت ،همدلی و همیاری ، مودت و برادری و دسترسی آسان به بازار و محل کار استوار بودند که متاسفانه به مرور زمان پارامترهایی چون کارایی اقتصادی،عقل ابزاری، جدایی گزینی فعالیت‌ها و تسلط ماشین بر انسان و … بر مدیریت شهری و شهرنشینی غالب شد و عناصر فرهنگی و اجتماعی شهر را تخریب نمود.
همانگونه که پیشتر گفته شد یکی از مهمترین راهکارهای حرکت از وضع نامطلوب فعلی به وضع مطلوب آتی افزایش مناسبات و روابط اجتماعی و مشارکت مردم در اداره امور شهر است که راهکار عملی آن احیاء روابط محلی و محله ای از طریق مدیریت محله محور است. مطابق تحقیقات و پژوهش‌های متعددی که در سال های اخیر در نقاط مختلف کشور در خصوص تاثیر مدیریت شهری محله محور صورت گرفته است، بدون استثناء تاثیر بسیار مثبت این رویکرد از جنبه‌های مختلف تایید شده است. جنبه هایی چون تاثیر مدیریت محله محور بر تحقق توسعه شهری پایدار، نقش محله محوری در توسعه فرهنگی و اجتماعی شهرها، نقش محله محوری در احساس تعلق به محله، نقش محله محوری در حل مشکلات اجتماعی شهرها و … .
به عنوان مثال از بعد فرهنگی اجتماعی محله محوری بر ایجاد روابط صمیمانه ، دسترسی پیاده به خدمات عمومی، تقدم پیاده بر سواره، گسترش وسایل حمل و نقل عمومی ،حفظ زمین های با ارزش کشاورزی ،تسهیل کنش های جمعی و بین فردی و نهایتا بازسازی تمامی ساحت های مادی و معنوی حیات شهری تاکید دارد.
از آنجا که محله، اجتماعی کوچک ولی همبسته می باشد و تأمین نیازهای مادی و معنوی آن بر همکاری و هماهنگی میان ساکنانش استوار است لذا محله گرایی می تواند از یک سو به تقویت و توسعه فرهنگی و اجتماعی محلات شهر از جنبه های امنیت، آرامش، هویت‌بخشی، انسجام، اعتماد اجتماعی و نشاط جمعی در قالب نهادهای منبعث از محله منجر شود و از سوی دیگر توسعه یکپارچه کلیت شهر را تضمین کند.در این رویکرد در خصوص شهرگرایی جدید ،عقلانیت فرهنگی و عقلانیت ابزاری در تعارض با هم نیستند بلکه با مشارکت فعال اهالی محل ، در تعادل و تعامل با هم بسر خواهند بود و در خدمت زیست بهتر شهروندان قرار خواهند گرفت.
از نظر اجتماعی و احساس تعلق نیز آخرین پژوهش‌ها به وضوح القای حس تعلق و هویت محله ای، کنترل گرایش به رفتارهای ناهنجار و کاهش بی تفاوتی اجتماعی را در مدیریت شهری مبتنی بر محله محوری نشان می دهد.در واقع بی تفاوتی اجتماعی در حالتی از نبود احساس درونی و عاطفه ،بی‌علاقگی نسبت به رخدادهای پیرامونی و درونی و همچنین بی علاقگی نسبت به محیط اجتماعی شکل می گیرد که بیانگر بد بینی ،بی اعتمادی،بی میلی و بی احساسی نسبت به رویدادهای جامعه است که از کمبود سرمایه های اجتماعی ناشی می شود .مشکلی که در گذشته بسیار کمتر به چشم می‌آمد ولی در حال حاضر به یک معضل تبدیل شده است. مجموعه عوامل فوق ضرورت محله محوری را در مدیریت شهری نمایان می‌سازد و مدیران شهری را بر آن می‌دارد که در تدوین برنامه‌های آتی خود، به مدیریت محله محور و شاخصه‌های آن توجه ویژه داشته باشند.
عمده سخنان مدیران فعلی شهر حاکی از اعتقاد آنان به مدیریت محله محور بوده و عملکرد آنها نیز مهر تاییدی بر این ادعاست .
شهردار رفسنجان از همان روزهای نخست به دست گیری سکان شهرداری نشان داد که به این رویکرد اعتماد دارد و مصمم است که محله محوری را در اجرای پروژه های شهری به جدّ مد نظر قرار دهد.
کهنوجی برای اجرای پروژه های شهری ،جلساتی را با عنوان “قول و قرار” در محله های مختلف شهر و قریب به اتفاق آن را در “مساجد محله ” با حضور اقشار مختلف مردم و ” شورای محله” برگزار نموده و اولویتهای هر محله را بررسی کرده و برای اجرای آنها نیز برنامه ریزی می نمایند.
مجموعه اقدامات فوق و کنش و واکنش شهردار در مواجه با مشکلات و پیگیری و اقدام برای حل آنها، بیانگر اعتقاد ایشان به مدیریت محله محور و شناخت نامبرده و تیم همراه وی از این نوع مدیریت است .
شورای محله همچون بازوی توانمند شهرداری عمل می کند که هم در اولویت سنجی نیاز محله ها و هم بر اجرای مصوبات شهرداری نظارت می کند که این امر باعث ایجاد نشاط و تکاپو در محله های مختلف شهر می شود .
با عنایت به برکات زیادی که مدیریت و رویکرد محله محور دارد و با توجه به اقدامات و حرکت مدیریت فعلی شهری در این راستا،امیدواریم که در آینده ای نه چندان دور ،مردم حاصل این نوع مدیریت را هرچه سریعتر لمس کنند.

منبع عصر گفتگو